وجهه، خود انگارة عمومی است که هر فرد برای خود قائل است. وجهه، عبارت ­است از احترامی که هر فرد برای خود و آبروی خود قائل است. از طرفی، ادب توجه به وجهة طرف گفت­وگو در طول مکالمه و در مقابل، بی­ادبی تهدید وجهه است. کالپپر (2011) در نظریة گفتمان خود به راهکارهای اعمال بی‌ادبی براساس سه نوع وجهة فردی، رابطه‌ای، اجتماعی و دو نوع حقوق اجتماعی تساوی و وابستگی و ارتباط این مفاهیم اشاره می‌کند. این رویکرد بر عواملی چون بافت، هنجارهای اجتماعی و احساسات متمرکز و دارای ویژگی جمع­مداری وجهه است. از این‌رو با چنین رویکردی می‌توان پدیدة بی­ادبی کلامی را در سریال­های خانوادگی ایرانی بررسی کرد. این پژوهش در چارچوب این نظریه به این سؤال پاسخ می‌دهد که نظریة گفتمان کالپپر در سریال «مادرانه» از چه زوایایی قابل بحث و این سریال حاوی کدام یک از الگوهای بی­ادبی کلامی است. به این منظور تعداد 30 نمونه از گفت­و­گوهای حاوی ارتباط میان انواع وجهه و حقوق اجتماعی به روش نمونه­گیری هدفمند، انتخاب و از روش توصیفی ـ تحلیلی برای تحلیل آنهااستفاده شده است. یافته ­ها نشان می­دهند که همة الگوهای بی­ادبی کلامی شامل تهدید وجهة فردی، رابطه‌ای و اجتماعی با توجه به حقوق اجتماعی با جلوه­های مختلف در این سریال بکار رفته که در این بین الگوی تهدید وجهة رابطه­ ای به میزان 6/86 درصد دارای بالاترین میزان وقوع است.

یکی از کارکردهای اساسی رسانه‌ها، بازنمایی واقعیت‌های جهان خارج برای مخاطبان است. تصویری که ما به‌مثابه یک مخاطب از پدیده‌های مختلف داریم، در موارد زیادی ناشی از تجربه مواجهه با گزارش‌ها و تصاویری است که به‌وسیله رسانه‌ها ارائه شده است. چادر به‌عنوان حجاب برتر مورد نظر دین مبین اسلام، یک پدیده فرهنگی در حوزة پوشش زنان است که در طول سال‌ها، در تلویزیون بازنمایی شده است. این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال است که چادر در سال‌های پس از انقلاب اسلامی چگونه در سریال‌های تلویزیونی بازنمایی شده است. در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی، شخصیت‌های چادری 40 سریال از پربیننده‌ترین سریال‌های پخش شده از تلویزیون ایران در سال‌های پس از انقلاب اسلامی مورد تحلیل قرار گرفته است. به این دلیل که واحد تحلیل در این پژوهش، «شخصیت» است، بر این اساس تعداد 107 شخصیت چادری این سریال‌ها، به‌صورت تمام شماری انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته‌اند. برای تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات از نرم­افزار spss و آمار توصیفی و استنباطی (آزمون کای اسکور) استفاده شده است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که در سال‌های پس از انقلاب اسلامی تصویر مطلوبی از زنان چادری در تلویزیون ارائه نشده است، به‌طوری‌که زنان چادری یا اساساً حضور پررنگی در سریال‌های تلویزیونی ندارند یا اگر دارند اغلب دارای ضعف‌ها و مشکلات مختلفی هستند که در مقایسه با شخصیت‌های زن غیر چادری نمود پررنگ‌تری دارد. زنان چادری به‌گونه‌ای معنادار؛ مسن، بدون تحصیلات دانشگاهی، از طبقه متوسط و پایین جامعه، دارای مشکلات روحی و روانی و دارای چهره‌ای متوسط و زشت به تصویر کشیده شده‌اند. بر این اساس چادر، پوشش زنی معرفی می‌شود که احتمالاً کمتر مخاطبی تمایل به همذات پنداری و احیاناً الگوبرداری از او خواهد داشت.

دهه هفتاد و شروع «دوران سازندگی»، از نقاط عطف تحولات سنت و مدرنیته، پس از انقلاب است که بیش از هر چیز در سبک زندگی نمود می‌یابد. این تحقیق برآن است تا با رویکرد مطالعات فرهنگی، بازنمایی «سبک زندگی» در سریال­های خانوادگی پربیننده­ در دهه هفتاد را مطالعه­کند. به­این­منظور سریال پدرسالار، به عنوان پربیننده­ترین سریال­ خانوادگی، که موضوع آن به‌طور وثیقی با حوزه­ سبک زندگی مرتبط بود برای مطالعه­ موردی انتخاب­شد. در بخش ادبیات نظری؛ دیدگاه‌های صاحبنظران در باب سبک زندگی بررسی و در ادامه نظریه­ بازنمایی برساخت­گرا به عنوان چارچوب نظری انتخاب گردید. در بحث روش، از دو الگوی نشانه­شناسیِ «کیت ­­سلبی و ران­ کاودوری» و «تحلیل سه­گانه­ فیسک» بهره­گیری شده­ است. نتایج نشان می­دهد بازنمایی سبک زندگی حول دو محور اصلی صورت گرفته­است. اول تضاد نسلی و دوم تضاد سبک زندگی سنّتی با نوگرا. سنخ­شناسی سبک زندگی در قالب تقابل دوگانة «سبک زندگی سنّتی نسل قدیم» و «سبک زندگی نوگرای نسل جدید» بازنمایی گردیده است. این سریال تلفیق سبک زندگی سنّتی و نوگرا را برای جامعه­ ایرانی تجویز می­کند. این تلفیق شامل دارایی­ها، ارزش­ها، نگرش­ها و الگوی روابط انسانی می­شود. «تأکید بر شکاف نسلی»، «نقد سبک زندگی سنّتی مردسالار نسل قدیم» و «عدم دخالت دادن مذهب در تقابل سبک زندگی» ازجمله معانی مرجح این سریال است.

بررسی معیارهای کیفی خانه به عنوان مکانی که در شکل ­گیری شخصیت انسان­ها تأثیرگذار است، از رهگذر نشانه-معناشناسی میسر است. نشانه- معناشناسی (سیال) که از تعامل با مباحث پدیدارشناسی و رجعت به اصل حسی- ادراکی نشانه حاصل می‌شود، بستر مناسبی برای بررسی چگونگی کارکرد، تولید و دریافت معنا فراهم می‌کند. در این پژوهش که از نوع کیفی و کاربردی است، اندیشۀ معناسازی برای «خانه» در آثار سینمایی داریوش مهرجویی بر مبنای دیدگاه‌های کریستین نوربرگ- شولتز در حوزۀ مکان، تفسیر و تحلیل شده است. دو اثر اجاره‌نشین‌ها و مهمان مامان در ژانر کمدی- درام به صورت هدفمند برای بررسی انواع خانه در ایران به عنوان مطالعۀ موردی انتخاب شده­اند. نمایش و انعکاس مفهوم خانه و پیوند وجودی آن با انسان به عنوان اصلی­ترین راهبرد برای تعریف افراد در آثار مهرجویی تأکیدی بر ارتباط دوسویه و معنادار میان خانه و زندگی انسان­هاست؛ چراکه انسان در هر مکانی که زندگی کند، حتی برای مدت کوتاه، فعالیت‌های خود را حول محوریت ویژگی‌های آن شکل می‌دهد. به گونه‌ای که آن را مرکزی می‌داند که به دلیل تمایز آن با فضای بیرون، در قلمرو آن احساس آرامش می‌کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در فیلم­های مذکور، خانه، مرکزی است که با شخصیت مکانی خود- که با مفاهیمی چون «حس مالکیت»، «روابط انسانی» و «سنت» مرتبط است- ارزش‌ها و سبک زندگی افراد را تعریف می‌کند.

این پژوهش باهدف شناسایی راهکارهای تقویت نقش‌آفرینی تلویزیون در پیشگیری از وقوع جرم در شهر بندرعباس و برای پاسخ به این سؤال انجام‌شده است که چگونه تلویزیون می‌تواند در پیشگیری از وقوع جرائم در این شهر اثرگذار باشند. برای پاسخ به این سؤال از روش دلفی در دو مرحله برای گردآوری و تجزیه ‌وتحلیل اطلاعات استفاده شد. تعداد 42 نفر از صاحبنظران در رشته‌های حقوق، جامعه‌شناسی و علوم ارتباطات اجتماعی استان هرمزگان که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند پانل دلفی را تشکیل دادند. بر اساس یافته‌های این پژوهش، صاحبنظران درحالی‌که که مشکلات «اقتصادی و معیشتی»، «فقر فرهنگی و اجتماعی» و «قرار گرفتن بندرعباس در مسیر ترانزیت کالاهای قاچاق و مشروبات الکلی» را مهم‌ترین دلایل بروز رفتارهای مجرمانه در شهر بندرعباس ارزیابی کردند، «بالا بردن کیفیت برنامه‌ها برای کاهش تمایل مردم به استفاده از برنامه‌های شبکه‌های ماهواره‌ای»، «آگاهی‌بخشی درباره قوانین به‌منظور ارتقای سطح معلومات حقوقی مردم» و «تولید پویانمایی‌های آموزنده اجتماعی و اخلاقی برای کودکان و نوجوانان» را مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از وقوع جرائم خشن در بندرعباس با استفاده از رسانه تلویزیون دانستند.

این پژوهش کیفی با استفاده از روش تبیینی تحلیلی، به صورت استنتاجی و اکتشافی درصدد پاسخ­ به این پرسش است که چه معیارهای بنیادینی جهت طنزپردازی در سریال­های تلویزیونی باید مبنای عمل قرار گیرند؟ برای پاسخ به این پرسش مبنای تبیین معیارها، مدل «فرانظریه» بوده است تا با نگاه کلان از طریق «روش مثلث­سازی» میان مبانی اندیشه اسلامی، معارف عقلی و نظریه­های طنزپردازی در ادبیات نمایشی، معیارهای بنیادین تبیین شوند. نتایج چنین نشان می­دهد که معیارهای طنزپردازی عام و خاص هستند. معیارهای عام مبتنی بر نظریه توحیدی شادکامی، سعادت­طلبی، اصلاح­طلبی و معرفت­بخشی است که باید مبنای عمل قرار گیرند و معیارهای خاص که بیشتر در ساخت جهان داستان و تحقق شرایط مفروض آن نقش دارند، عبارتند از صدق و حقیقت در انتخاب موضوع، نصح و خیرخواهی در ایجاد موقعیت­های دراماتیک و پایبندی به هنجارهایی چون حفظ کرامت انسانی، احترام به حریم خصوصی، پرهیز از توهین به افراد و مقدسات در شخصیت­پردازی و نگارش دیالوگ­های دراماتیک.

در جامعۀ ماشینی امروز که رسانه‌ها بر تمام وجوه زندگی انسان سایه افکنده‌اند و از عوامل مهم تاثیرگذار بر سبک زندگی فردی و گروهی افراد محسوب می‌شوند، هر روز بر نیاز جامعه به شادی و نشاط فزونی گیرد. وقایعی مانند بلایای طبیعی، جنگ و شیوع بیماری‌ها مانند کووید ۱۹ نیز بر اهمیت توجه به آرامش‌و نشاط‌آفرینی می‌افزاید. مجموعه‌های کمدی از جمله برنامه‌های محبوب و پرمخاطب به شمار می‌روند که طیف گسترده و متنوعی از مخاطبان را جذب می‌نمایند. اما اغلب مشاهده می‌شود میزان کاربرد خشونت کلامی به‌عنوان رفتاری عمدی، در مجموعه‌های کمدی زیاد است. ازاین‌رو، در این مقاله سه مجموعۀ کمدیِ پرمخاطب که در نیمۀ اول سال ۱۴۰۰ از سیما پخش شده‌اند، میزان خشونت کلامی در قالب راهبردهای بی‌ادبی کلامی کالپپر(2011/ 1988) بررسی می شود . سه مجموعۀ «بوتیمار»، «زیرخاکی2» و «دودکش۲» به‌ عنوان جامعه آماری انتخاب شده اند و از هر مجموعه سه قسمت به شکل تصادفی انتخاب و به‌طورکامل مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج نشان می‌دهد خشونت کلامی با کاربرد دشواژه و کاربرد جملات خشنی که در آنها بی‌ادبی آشکار و بی‌ادبی منفی به کار رفته، به‌ویژه در کلام مردان بروز یافته است. در مجموع، میزان کاربرد خشونت کلامی در مجموعه «بوتیمار» بیشتر بود. نتایج این پژوهش ضرورت بررسی زبانی تولیدات کمدی را قبل از پخش برنامه نشان می‌دهد.

امروزه بسیاری از سریال‌های تلویزیونی مکان‌محور، تنها دارای یک لوکیشن اصلی هستند. در برخی از آثار موفق این گونۀ نمایشی، به‌نظر می‌رسد عدم تنوع و تغییر مکان (لوکیشن)، نه تنها مانعی برای روایت‌پردازی و زایش امکانات‌ معنایی مرتبط با مکان نشده، بلکه فرصت‌های تازه‌ای را نیز فراهم آورده است. هدف مقاله حاضر، واکاوی جلوه‌های استحالۀ مکان و فضا در سریال‌های تلویزیونی با رویکرد نشانه‌ـ‌معناشناختی است. بر اساس یک انتخاب هدفمند، سریال «خانه سبز» از میان سریال‌های مکان‌محور به عنوان نمونۀ‌ مطالعاتی مورد خوانش قرار می‌گیرد تا به این پرسش پاسخ داده شود که یک مکان ثابت در سریال‌های تلویزیونی چگونه دستخوش تغییرات معنایی گوناگون می‌شود. روش تحقیق این پژوهش از نوع کیفی و تحلیل نشانه‌ـ‌‌معنا‌شناختی بوده و ابزار گردآوری داده‌ها شامل فیش‌برداری از منابع مکتوب و متنی‌کردن نمونه‌ مطالعاتی است. نتیجه‌ای که از تحلیل یافته‌های مقاله حاصل گردیده، نشان می‌دهد که یک مکان واحد علی‌رغم ثابت بودگی می‌تواند وجوه استعاری متعدد بیابد و تغییرات معنایی گوناگونی را تجربه کند. همچنین مکان در این قبیل سریال‌ها می‌تواند تا رسیدن به وضعیت استعلایی پیشروی کند و در فرآیند تبدیل مکان به فضا، جلوه‌های معنایی گسترده‌ای از جمله کیفیت «روح مکان» را به اثر ببخشد.

مجموعه‌ی روایت فتح یکی از شاخص‌ترین سری مستندهای مربوط به جنگ هشت‌ساله‌ی ایران و عراق است و به‌نوعی به تاریخ مصور دفاع مقدس تبدیل شده است. سیدمرتضی آوینی نویسنده، تدوینگر و چهره اصلی تولید این مجموعه، برای توصیف رویکرد و شیوه تولید این مجموعه از اصطلاح «مستند اشراقی» استفاده می‌کرد. مبانی نظری، فلسفی و همچنین جهان‌بینی آوینی سبب شده است که این مجموعه در میان همتایان خود شاخص شود. فضاسازی یکی از مهم‌ترین عناصری است که آوینی به‌وسیله آن اندیشه و ایدئولوژی خود را در بافت و بطن فیلم نقطه‌گذاری می‌کند. این پژوهش با تحلیل نحوه استفاده از سه تمهید تدوین، گفتار روی تصویر و مصاحبه نشان می‌دهد که مهم‌ترین ویژگی‌های فضاسازی در روایت فتح به چه شکلی تحقق یافته‌اند و در نهایت با نظر به ویژگی‌های این مجموعه مستند، برخی ابهامات موجود در مفهوم سینمای اشراقی را مورد بررسی قرار می‌دهد. نتایج نشان می‌دهد که در بنا نهادن فضای خاص این مجموعه، تدوین مهم‌ترین و مؤثرترین تمهید مورداستفاده آوینی در تحقق این امر است. این مقاله همچنین به بررسی انتقادی کاربرد مفاهیمی مانند واقعیت، خودبنیادی، سوبژکتیویته و مونتاژ در آثار آوینی پرداخته و برخی ابهامات در این زمینه را تبیین می‌کند.

هدف این پژوهش شناخت روش‌های اقناع مخاطب در سریال‌های تلویزیونی است. موردمطالعه آن سریال خارجی چرنوبیل است. در این تحقیق با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی سیستماتیک انسِلم اشترا وس، سریال چرنوبیل مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته است. یافته‌های تحقیق نشان داد:با توجه به اینکه فیلم و سریال اثر هنری نیز محسوب می‌شود، جذابیت تصویری، فضاسازی قوی، نورپردازی، رنگ محیط، لباس‌های نظامیان که در بهترین شکل ممکن طراحی‌شده، صحنه‌های انفجار، موقعیت‌های مکانی و جزییات دقیق نیروگاه چرنوبیل و جذابیت‌های نوستالژیکی مندرج در اثر، از دیگر عوامل اقناع و جذب تماشاگر در این سریال است. از دیگر ;کدهای مهم، بهت و وحشت است که کارگردان با استفاده از این تکنیک در صحنه‌های پیاپی با ساخت لحظات پر هرج‌ومرج، مخاطب را بهت‌زده کرده و با بهره از جاذبه احساس کنجکاوی‌اش را برمی‌انگیزد. نگاه منفی به مقامات شوروی، ایثار و فداکاری همرزمان، عمق فاجعه، شجاعت، ابهام و راز آلودگی، بی‌تجربگی، ایثار و فداکاری، انکار واقعیت و وجود شخصیت‌های بارز منفی در طول فیلم از مقولات برجسته‌ای است که باعث اقناع مخاطب شده است. درنهایت از بین مقوله‌‌های محوری به 2 دسته مقوله در کدگذاری انتخابی دست‌یافتیم که عبارت‌اند از: ۱- جاذبه متن: شامل جملات طلایی، القای مستقیم،استعاره و تکرار،2-تصویر شامل جاذبه ترس و جاذبه احساس محتوای ارائه‌شده در فیلم با تکیه‌بر تکنیک القای مستقیم از طریق جملات تأثیرگذار مهم‌ترین عامل در این حوزه است. تأثیر خاص پیام‌ها بر مخاطبان کاملاً مشهود است. سریال بانفوذ در درون گیرنده پیام توانسته به هدف اصلی منبع که پروپاگاندای هالیوود است دست یابد.